Lidwina Geurts is naast verpleegkundige ook vitaloog in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Vitaliteit is een veelomvattend begrip met een groot effect op de gezondheid in alle facetten. Lidwina legt uit wat vitaliteit is, wat een vitaloog doet en wat de impact van haar werk is op collega’s en daarmee de hele organisatie.
Wat versta je onder ‘vitaliteit’? En wat doet een vitaloog?
Lidwina:
Ik gebruik daarvoor de omschrijving van Machteld Huber [oprichter Institute for Positive Health, red.]: het lichamelijke, geestelijke, sociale welzijn van de mens en ‘het ertoe doen’, de zingeving. In zijn algemeenheid probeert een vitaloog mensen en organisaties te informeren, inspireren en stimuleren in het zelfbewustzijn om deze bronnen te optimaliseren. Het gaat daarbij over levenskracht, levensenergie en veerkracht.
Wat waren je overwegingen om vitaloog te worden?
Van origine ben ik verpleegkundige. Op een gegeven moment wilde ik weer iets gaan studeren, maar ik wist aanvankelijk niet zo goed wat. Toen ben ik gaan onderzoeken wat mij zo interesseert in mijn werk, waar ik blij van word. Daarbij werd ik geïnspireerd door de patiënt, mijn collega’s en Machteld Huber. Ik ontdekte dat juist het begeleiden van de patiënt mij de meeste voldoening geeft: het gaat niet om de ziekte, maar om de mens. De patiënt als het ware coachen in zijn of haar eigen proces. Het is voor mij het mooist als patiënten bij ontslag uit het ziekenhuis het gevoel hebben dat ze echt zelf de regie hebben gehad. Het viel me verder op dat collega’s zich zorgen maakten hoe ze het werk met de huidige werkdruk vol kunnen houden, zeker naarmate ze ouder worden. Zelf wil ik graag energiek en met plezier het werk kunnen blijven doen tot aan mijn pensioen.
Het Jeroen Bosch Ziekenhuis omarmde al vroeg de visie op positieve gezondheid van Machteld Huber; in het JBZ hebben we daar in ons gewaagd doel zelfs een eigen benaming aan gegeven, namelijk gezondheidswelzijn. Ik volgde symposia over dit onderwerp en ik werd steeds nieuwsgieriger. Ik wilde graag ‘iets in de positiviteit’ studeren en dan gericht op de medewerkers. Ik ben toen gestart met de opleiding tot vitaloog. Positieve gezondheid voor individuen en organisaties. Het is heel interessant om te zien welke regie mensen kunnen nemen om de kwaliteit van leven te verbeteren.
Hoe integreer je je verpleegkundige en vitalogische vaardigheden in je werk?
Ik geef bijvoorbeeld workshops aan collega’s. Ik noem die workshops ‘logisch vitaal’, omdat het vaak om heel logische dingen gaat. Het gaat om zelfbewustzijn en het nut van je eigen regie in je gezondheidswelzijn. De vier thema’s – lichamelijk, geestelijk, sociaal en zingeving – komen daarbij aan bod. Vanuit de vitalogie is aan deze vier energiebronnen nog een extra element aan toegevoegd: zelfbewustzijn. Dus: wat heb jij nodig? Het is maatwerk voor iedereen. Dat zelfbewustzijn, inzicht geven in de vier thema’s, is heel belangrijk. Het zijn zoals Steven Covey zegt: de levensbasisbehoeften van ieder mens. Op een aantal afdelingen is gezondheidswelzijn dit jaar op de agenda gezet voor de medewerkers. Daar zijn werkgroepen gevormd om met elkaar vanuit waarderend onderzoek te kijken hoe onze kennis en kunde in de organisatie nog meer voor het gezondheidswelzijn van de JBZ’er in te zetten.
Kun je iets vertellen over een ‘best practice’?
Na mijn afstuderen wilde ik duidelijk iets voor mijn collega’s op mijn afdeling doen. Vaak is het zo dat je als verpleegkundige druk bezig bent met het dagelijks werk en dan kom je lastig aan andere dingen toe. Ik heb toen een speciale week georganiseerd: kalmaandag, dansdag, wensdag, wonderdag, vrijdag. Een manier om heel laagdrempelig even stil te staan bij je welzijn op de vijf verschillende energiebronnen. Daar heb ik praktische informatie over gegeven. Bewustzijn van ademhaling en je energiebronnen. Gezond eten en bewust zijn of je aan het ‘vullen’ of aan het ‘voeden’ bent bijvoorbeeld. Even stil staan bij jezelf, je persoonlijkheid. Het nut van even niets doen en je bewust worden van je talenten en drijfveren. Over deze week schreef ik een stukje op intranet. Vervolgens kwamen andere afdelingen vragen of ik bij hen ook zo’n week wilde organiseren. Het afgelopen jaar hebben veel afdelingen tijdens een teamoverleg een workshop gekregen, waaraan deze ‘week van aandacht voor jezelf en elkaar’ gekoppeld werd. Toepasbaar en vooral praktisch mensen bewust maken van hun gezondheidswelzijn en welke voordelen dat hen geeft.
Wat krijg je voor reactie terug van je collega’s?
Dat ik weet waar het over gaat. Ik ben natuurlijk zelf ook verpleegkundige, dus ik weet uit ervaring waar zij tegenaanlopen. Met alle onregelmatige diensten is het in de zorg soms moeilijk om goed voor jezelf te zorgen. We zeggen heel goed tegen patiënten: ‘luister naar uw lichaam’. Maar dat vergeten we zelf vaak genoeg. Er wordt wel geluisterd, maar de signalen zijn soms moeilijk te herkennen, doordat het lichaam van slag kan zijn door het onregelmatige werk. Of de signalen worden genegeerd.
Je bent nu in opleiding voor amplitiedeskundige. Wat is amplitie en wat doe je dan precies?
Amplitie is een term uit de positieve organisatiepsychologie en is nog een vrij onbekend begrip. Amplio komt uit het Latijns en betekent versterken, vermeerderen. Amplitie is het versterken van het welbevinden en functioneren van álle medewerkers. Amplitie staat voor organisatieontwikkeling vanuit een positieve denk- en werkwijze. Het is een aanvulling op curatie en preventie, op het voorkomen of herstellen. Hierbij is vitaliteit een belangrijk instrument. Het is een werkwijze waarbij gekeken wordt naar de huidige situatie en het geheel. Wat gaat er goed en waar zou je meer van willen zien? Wat hebben je medewerkers nodig om zo goed mogelijk te functioneren? Ook de gezonde medewerkers! Problemen worden hierbij niet genegeerd, ze worden benaderd vanuit groeimogelijkheden. Dan kun je gaan focussen op gezondheid, bevlogenheid, talentmanagement en werkinrichting. Hoe kunnen je mensen zich beter ontwikkelen en meer groeien en bloeien?
Wat betekent de opleiding voor jouzelf?
Nog meer uitleg en wetenschappelijke onderbouwing over de psychologie van de organisatie. Je mentale vitaliteit is in deze tijd heel belangrijk. De wereld verandert constant, er zijn voortdurend nieuwe uitdagingen waardoor het lastig kan zijn om te bepalen waar je aan toe bent. De opleiding geeft mij inzicht in welke veranderingen invloed hebben op mij en de mensen om mij heen. Wat voor mijn gezondheidswelzijn bevorderlijk is. En dat belicht met de energie van de positieve psychologie.
Wat heeft het Jeroen Bosch Ziekenhuis op dit gebied gedaan?
In 2019 heeft de IC het ‘Fit Door De Nacht’-project op de agenda gezet voor medewerkers die in de nachtdienst werken. Er is onderzoek gedaan naar het effect van nachtdiensten op medewerkers. Over de uitkomsten is een symposium gehouden voor alle afdelingen van het ziekenhuis. Daar is er een werkgroep uit voortgekomen die mensen ondersteunt, workshops geeft en een vinger aan de pols houdt om te zien wat mensen nodig hebben. De ‘powernap’ en ‘nachtvoeding’ zijn bijvoorbeeld punten die hieruit naar voren zijn gekomen. Ook hier is weer onderzoek naar gedaan: welk effect heeft nachtvoeding op de gezondheid, het darmstelsel en alertheid? En een powernap van 20 minuten geeft minder kans op ongevallen als je ’s ochtends de weg opgaat. Je bent ook alerter op je werk. Gezondheidswelzijn is de missie van onze organisatie en ik ben daar ook een schakel in. Er zijn veel collega’s die hun steentje bijdragen aan het gezondheidswelzijn van de patiënt en van medewerkers. We werken met elkaar aan de kernthema’s ‘Zorg die bij je past (voor de patiënt) en Werk dat bij je past (voor de JBZ’er)’.
Als andere ziekenhuizen hier ook mee aan de slag willen, wat zijn dan de eerste stappen?
Het gaat om een verandering en dan is het goed om te weten wat je wilt en waar je naar toe wilt. Uiteindelijk gaat het om kunnen en kennen, willen en verlangen, durven en mogen. Dan kun je werkelijk iets veranderen/ontwikkelen. Daarbij is het ook belangrijk om per afdeling te kijken wat nodig is: kijken naar de huidige situatie, wat gaat er goed, wat weten we, wat willen we weten, waar dromen we van en hoe gaan we daar naartoe. Ga met elkaar in gesprek: wat is de bedoeling van de organisatie en hoe kunnen we er met elkaar vanuit positieve gezondheid en positieve organisatiepsychologie iets moois van maken?
Meer informatie: https://vitalogisch.nl/vitaliteitsprogramma/jeroen-bosch-ziekenhuis/