Luchtige zaken: rondje apotheek
Enige tijd geleden werd ik gevraagd om bij een plaatselijke apotheek mensen te ontvangen die inhalatiemedicatie gebruiken voor astma en COPD.Het was de bedoeling om met de mensen samen te kijken naar wat ze gebruiken en hoe ze omgaan met hun inhalatiemedicatie, dus wat hebben mensen zoal in huis en hoe wordt de medicatie gebruikt.
De uitkomsten waren verrassend. Ik heb veel dingen gezien die eigenlijk niet kunnen, maar desalniettemin blijkbaar toch gebeuren in de dagelijkse praktijk. Zo zag ik dat er bij een patiënte zowel een combinatie van een langwerkende luchtwegverwijder met een inhalatiecorticosteroïd (LABA/ICS) werd voorgeschreven, als ook een losse LABA. Mevrouw gebruikte alles keurig iedere dag. Ze had alleen geen idee waar het voor was. Haar dokter had het voorgeschreven en dus gebruikte mevrouw het volgens voorschrift, en deed dit ook echt goed.
Soms gebeurt het ook dat patiënten tegelijkertijd twee middelen uit dezelfde klasse voorgeschreven hebben gekregen in verschillende devices, bijvoorbeeld een combinatiepreparaat en een losse inhaler. Dit is niet gebruikelijk, maar het zou een weloverwogen keuze van de longarts kunnen zijn. Duidelijke voorlichting hierover aan de patiënt en goede afstemming tussen huisarts, apotheek en specialist zijn hierbij heel belangrijk. Het vereist kennis en kunde om overzicht te houden in het grote bos van verschillende inhalers en devices. Veel huisartsen ontvangen geen artsenbezoekers meer, en of dit nu een weloverwogen besluit is of niet, velen weten niet meer wat er op het gebied van luchtwegmedicatie allemaal beschikbaar is. De praktijkondersteuner heeft deze rol overgenomen van de huisarts en soms gaat dit dus mis en is er geen zicht op de juiste verstrekking van de voorgeschreven medicatie.
Ik beschikte over een apparaat waarmee mensen konden laten zien hoe zij de inhalatiemedicatie thuis gebruikten. Daarmee kreeg ik een goed inzicht in de techniek van het inhaleren met hun device. Diverse keren zag ik dat men luchtwegmedicatie gebruikte die ver over de houdbaarheidsdatum was. Dat komt waarschijnlijk doordat veel mensen hun luchtwegmedicatie incidenteel gebruiken en niet letten op de houdbaarheidsdatum. Dit is iets wat we ons moeten realiseren als we luchtwegmedicatie voorschrijven, bij uitgifte door de apotheek of bij controles door de praktijkondersteuner: bespreek met de patiënt dat een inhalator onderhevig is aan een uiterste gebruiksdatum en dat de medicatie niet oneindig kan worden gebruikt.
Het is mij ook opgevallen dat het misgaat na wisseling van medicatie door bijvoorbeeld de longarts. Na een ziekenhuisopname wordt er soms niet gestopt met de oude medicatie. Patiënten gaan door met het gebruik van verschillende middelen en krijgen daardoor onterecht te veel of onjuiste medicatie binnen.
Dan even terug naar mijn werk voor de apotheek: er was een krasse dame van 84 jaar oud. Zij leegde haar plastic tas bij mij op tafel en daar vielen verschillende inhalatiemiddelen uit. Ik vroeg haar één ervan aan mij te demonstreren. Ze pakte een poederinhalator, nam de bijbehorende capsule en een stukje zilverpapier. Zij draaide de capsule open en deponeerde de poeder op het zilverpapiertje. Daarna pakte ze een rood rietje uit haar tas en zoog het poeder van het zilverpapier. Vervolgens merkte ze verongelijkt op: “Dit werkt dus niet!” Ik was perplex. Daarna vroeg ik mevrouw of zij wist hoe zij de medicatie mét inhaler moest gebruiken, waarna zij dit feilloos voordeed. Toen ze klaar was met haar tweede demonstratie zei ze: “En dit werkt dus ook niet!”
Ik heb mevrouw verwezen naar haar eigen huisarts en praktijkondersteuner om de medicatie samen te bespreken en te kijken wat er in haar voordeel aangepast zou kunnen worden, want dat het niet goed ging, dat was wel duidelijk.
Dit alles laat maar weer zien dat er nog veel winst te behalen valt door kritisch te blijven kijken en navraag te doen over het gebruik. De therapietrouw bij het gebruik van inhalatiemedicatie laat nog veel te wensen over en zoals hierboven aangegeven, spelen veel verschillende factoren een rol. Signaleren hoe en wat er geïnhaleerd wordt, blijft onze taak. Veel succes!
Adrie Schaap-de Jong, professional chronische zorg
