De cardioloog zal ook diabetesmedicatie gaan voorschrijven
Martens:
'ER ZIJN PIONIERS NODIG DIE VOOR DE TROEPEN UITLOPEN, MAAR WE MOETEN WEL HEEL ERG OPPASSEN'
Vooralsnog zijn SGLT2-remmers primair diabetesmiddelen. Door verschillen met de richtlijn van de huisartsen schrijven internisten deze middelen nog maar mondjesmaat voor. Dat kan veranderen wanneer er op termijn mogelijk een hartfalenindicatie bij komt en cardiologen SGLT2-remmers kunnen voorschrijven. William van Houtum, internist in het Spaarne Gasthuis in Haarlem, en Fabrice Martens, cardioloog in het Deventer Ziekenhuis, geven hun visie op de toekomst van de klinische praktijk. Zorg in een anderhalvelijns- organisatie lijkt de beste oplossing.
DE PLANNEN VOOR EEN ANDERHALVELIJNSORGANISATIE ZIJN IN ONTWIKKELING
Op dit moment zijn SGLT2-remmers primair diabetesmedicijnen. Internisten kunnen de middelen bij diabetespatiënten voorschrijven op basis van de instelling van de diabetes en de voordelen met betrekking tot hart-vaatziekten. William van Houtum, internist in het Spaarne Gasthuis, geeft aan dat internisten, ook hijzelf, niet snel daartoe genegen zijn, terwijl hij denkt dat de patiënt het middel eigenlijk wel zou moeten krijgen. Dat heeft te maken met richtlijnen van de eerste en tweede lijn die niet met elkaar corresponderen.
‘Als wij SGLT2-remmers voorschrijven bij een complexe diabetes en de patiënt gaat terug naar de eerste lijn als het goed gaat, pakt de huisarts een ander middel. SGLT2-remmers staan wel beschreven in de NHG-Standaard maar niet in het NHG-Stappenplan, de huisarts heeft er geen ervaring mee en zal het ook niet voorschrijven vanwege het preferente voorschrijfgedrag.’
Fabrice Martens, cardioloog in het Deventer Ziekenhuis, geeft aan dat de internisten in zijn ziekenhuis ook maar sporadisch SGLT2 voorschrijven om dezelfde reden, maar geeft ook aan dat ze terughoudend zijn, wachtend op meer bewijslast en informatie over het bijwerkingenprofiel uit real world-studies.
Van Houtum vindt de ontstane situatie een gemiste kans. ‘Vaak is er een heel goede reden voor de internist om SGLT2-remmers voor te schrijven om diabetes te behandelen. De middelen hebben ook een positief cardiaal en renaal effect. Van metformine en SU-derivaten is alleen effect op HbA1C bewezen, maar bestaat geen enkel bewijs voor effect op cardiovasculaire risicofactoren. Ik zou graag willen dat er breder gekeken wordt dan alleen naar het HbA1C. Hier hebben wij ons als internisten onvoldoende laten gelden.’
CARDIOLOGEN
Sinds uit de klinische trials bij diabetespatiënten met een hoog cardiovasculair risico is gebleken dat SGLT2- remmers ook een effect hebben op het verminderen van hospitalisaties voor hartfalen, is het middel ook bekend bij cardiologen. Inmiddels lopen er ook studies met een primair cardiologische insteek: invloed op hartfalen. Sommige cardiologen in het Spaarne Gasthuis, die al wat affiniteit met de SGLT2-remmers hebben vanwege deelname aan klinische studies, willen daarom nog weleens een cardiologische patiënt wiens diabetes niet goed is ingesteld, naar de internist verwijzen met de vraag om een SGLT2-remmer te overwegen. Van Houtum komt daar nog niet veel verder mee: ‘Ook al vind ik het een goed voorstel, ik ben meestal niet de primaire behandelaar en kan niet op de stoel van de huisarts gaan zitten. En de richtlijn van de huisarts is nogal stellig. Ik kan de huisarts hooguit informatie verstrekken.’
In het Deventer Ziekenhuis gebeurt mondjesmaat hetzelfde, maar zijn ze een stap verder met de samenwerking tussen internisten en cardiologen. Alle patiënten worden na een cardiovasculair event, in een cardiovasculair multidisciplinair specialismeoverstijgend overleg (het Zorgpad CVRM) besproken. Desondanks komt voorschrijven van SGLT2-remmers ook hier nog niet van de grond. Martens: ‘Bij iemand met diabetes die al een cardiovasculair event heeft gehad, laten we de diabetesbehandeling over aan de internist, huisarts of praktijkondersteuner. Cardiologen hebben geen verstand van de diabetesbehandeling. Dan moeten wij ook niet op de stoel van de diabetesbehandelaar gaan zitten. Wel kunnen we in het multidisciplinair overleg een balletje opgooien over een eventuele SGLT2-remmer-indicatie.’
SAMEN VERANTWOORDELIJK
Er komt volgens Martens pas verandering in de situatie wanneer alle richtlijnen eenduidig worden en het effect van SGLT2-remmers op andere indicaties als hartfalen, chronische nierziekten e.d. in grootschalige harde eind- puntenstudies is aangetoond, ook bij patiënten die geen diabetes hebben. ‘Dan vervalt de verplichting dat een patiënt diabeet moet zijn. Nu is het puur een diabetesmiddel met toevallig een hemodynamisch effect.’
In het algemeen zijn cardiologen meer vooruitstrevend qua introductie van nieuwe geneesmiddelen dan internisten, aldus Martens. ‘Internisten wachten meer af en willen altijd meer langetermijnresultaten.’
Van Houtum:
'SGLT2-REMMERS ZIJN WELISWAAR DUURDER, MAAR HEBBEN BEWEZEN EFFECT OP VELE FRONTEN'
Onder zijn collega’s in den lande ziet hij al wel een aantal voortvarende cardiologen die begonnen zijn met voorschrijven van SGLT2-remmers, maar een grote groep wacht terecht eerst nog meer studieresultaten af. Er bestaat echter ook nog een restgroep die nog niet van de nieuwe middelen weet. Martens heeft er een dubbel gevoel bij:
‘Er zijn pioniers nodig die voor de troepen uitlopen, maar we moeten wel heel erg oppassen. Het is lastig voor cardiologen om zich het middel toe te eigenen. De indicatie ligt als een dakpan over de cardiologie en interne geneeskunde. De cardioloog kent wel de cardiale en diuretische effecten, maar op het gebied van suikerziekte heeft hij te weinig kennis. Voor dat deel kan de cardioloog dus geen verantwoordelijkheid nemen. De behandeling van patiënten zal dus altijd in samenwerking moeten plaatsvinden.’
Martens ziet voor zich dat cardiologen en internisten samen verantwoordelijk zijn voor de indicatiestelling en de follow-up.
‘Zowel de internist als cardioloog moet de patiënt een keer gezien hebben. De verpleegkundig specialist zou dan de controles kunnen doen. Eventuele calamiteiten vragen dan weer om een gezamenlijke oplossing. Problemen met de suikerhuishouding horen in eerste instantie bij de internist en problemen met het hart bij de cardioloog, maar het gehele cardiovasculaire risicomanagement moet gezamenlijk gebeuren.’
Martens denkt dat het Zorgpad CVRM van het Deventer Ziekenhuis, waar neurologen, vasculair internisten en cardiologen samen alle patiënten met een hersen- of hartinfarct of perifere vaatproblemen bekijken, een voorbeeld kan zijn.
‘Alle patiënten komen daar in een soort trechter. Zo kunnen we ook alle diabetespatiënten met vaatproblemen door zo’n trechter laten lopen.’
ANDERHALVELIJNSORGANISATIE
Samenwerken met huisartsen is echter ook noodzakelijk. Een anderhalvelijnsconstructie zou daarom ideaal zijn.
‘Behandeling vindt primair plaats in de eerste lijn. Waar nodig kan bij twijfel expertise van de internist en cardioloog (in samenwerking met verpleegkundig specialisten en praktijkondersteuners) worden ingeschakeld om samen een behandelplan op te stellen.’
Van Houtum ziet ook een anderhalvelijnsaanpak voor zich, met het cardiovasculair risicomanagement als vertrekpunt.
‘Er is een heel grote groep van patiënten met een cardiovasculair risico, die komen nu bij de huisarts, cardioloog, vaatchirurg en neuroloog. Van deze patiënten moet alle risicofactoren – roken, gewicht, bloeddruk, diabetes enzovoort – in kaart worden gebracht. Als we alle richtlijncriteria volgen, kunnen we iedere patiënt de best passende middelen geven.’
Dat gaat volgens hem wel veel geld kosten, maar levert ook gezondheidswinst op.
‘Nu worden patiënten te vaak ad hoc gezien. Een vaatchirurg zal bijvoorbeeld geen aandacht geven aan behandeling van het cholesterol of de suiker. Met structurele aandacht zal er vaker een indicatie voor bepaalde middelen zijn.’
De plannen voor een anderhalvelijnsorganisatie zijn in ontwikkeling.
‘De cardiologen, internisten, neurologen en vaatchirurgen willen heel graag, en de betrokkenheid met de huisartsen in de regio is heel goed’, aldus Van Houtum.‘ Nu willen we het ook gaan uitvoeren. Maar het betekent heel veel werk, met zes- tot zevenduizend patiënten in de regio. De huisartsen zouden dit kunnen doen en daarbij soms specialistische kennis inschakelen. Onze maatschap heeft al rekening gehouden met een uitbreiding van taken. De betrokken partijen zijn nu in overleg over de wijze waarop ze de organisatie willen vormgeven. Ik hoop dat de organisatie over anderhalf jaar functioneel is.’
TOEKOMST
Over de toekomst van SGLT2-remmers denkt Martens dat de indicatie ook weleens zou kunnen verschuiven naar een middel voor hartpatiënten.
‘Ik verwacht dat het voor diabetespatiënten wel een goed alternatief blijft, maar dan met name bij de patiënten met ook hart- en vaatziekten.’
Van Houtum zegt: ‘Als ik diabetes zou hebben, wil ik dat niemand mij nog een SU-derivaat voorschrijft. SGLT2- remmers zijn weliswaar duurder (ca. 40-50 euro per maand), maar hebben bewezen effect op vele fronten. Uit kostenoogpunt snap ik de terughoudendheid, maar gezien vanuit de kwaliteit van leven begrijp ik er niets van.’
Toekomstige trends
Zorgverleners
Gerelateerde nascholingen
