Meer oog voor hart- en vaatziekten
‘Behandel liever ook wat onder water ligt: het metabool syndroom met onder meer hypertensie en dyslipidemie. Dan verminder je het cardiovasculaire risico.’
Diabetes type 2 is meer dan verstoorde glucosewaarden. ‘Dat is slechts het topje van de ijsberg’, zegt senior beleidsadviseur Eglantine Barents van de Diabetesvereniging.
De link tussen hart- en vaatziekten wordt door diabetespatiënten niet altijd gelegd. De Diabetesvereniging krijgt bijvoorbeeld weinig telefoontjes over dit onderwerp. Dat lijkt het gevolg van de focus op de glucosewaarden in de behandeling die de patiënt ervaart, denkt Barents. ‘De eerstelijns diabeteszorg ligt tegenwoordig grotendeels bij de praktijkondersteuner, die tijdens de driemaandelijkse consulten goed let op de glucosewaarden. Elk jaar moeten ook andere risicofactoren uit het metabole spectrum worden gecheckt, want hogere glucosewaarden is een symptoom van het metabool syndroom. Maar over de uitslagen en eventuele consequenties krijgen patiënten onvoldoende toelichting. Daardoor ontgaat de patiënt de samenhang tussen hoge glucose, bloeddruk, cholesterol, nierfunctie, gewicht en leefstijl. Dan kun je met medicijnen het topje van de ijsberg behandelen, maar wat onder water blijft, pak je dan onvoldoende aan. Maar dat is juist hard nodig vanwege het risico op hart- en vaatziekten, die sluipend kunnen ontstaan. Als vereniging raden we met klem aan om een gezonde leefstijl na te streven, omdat je daarmee de risico’s op hart- en vaatziekten vermindert. In de zorgverlening moet hier meer ondersteuning voor komen.’
THERAPIETROUW VERGROTEN
De Diabetesvereniging is betrokken bij de ontwikkeling van de module leefstijl binnen de NHG-Standaard Diabetes mellitus type 2, waarin leefstijl een meer prominente rol krijgt. Daarbij helpt een goede uitleg over diabetes volgens Barents om te motiveren de leefstijl aan te passen. ‘Anders vraagt de patiënt zich af waarom hij moet afvallen: “Mijn bloedsuikers zijn met dat pilletje toch goed?” Juist als je weet dat diabetes gepaard gaat met cardiovasculaire risico’s en bijvoorbeeld neuropathie of retinopathie, en je hier zelf iets aan kunt doen, ben je eerder geneigd om de gezonde leefstijl wel vol te houden. Wij merken dat mensen met diabetes type 2 onvol- doende goede uitleg krijgen over hun ziekte, waaronder de vergrote kans op hart- en vaatziekten.’
Uit de focusgroepsgesprekken van de Diabetesvereniging blijkt dat medicatie daarnaast een heikel punt is, waaronder therapietrouw. ‘Veel mensen stoppen bijvoorbeeld met statines, omdat ze hiervan klachten krijgen. Mensen vertellen dat daar soms niet eens naar wordt gevraagd. Of dat ze niks anders krijgen voorgeschreven om hun cholesterol te verlagen’, aldus Barents. ‘Ook zou het goed zijn als er meer tijd genomen wordt om te checken of patiënten de voorschriften wel begrijpen. Vaak blijkt dat “twee keer per dag een pil” anders wordt geïnterpreteerd dan bedoeld. Sommige patiënten vinden het ingewikkeld of zijn niet leesvaardig. Zorg daarom dat je zeker weet dat medicijnen goed worden ingenomen.’
INNOVATIEVE MEDICATIE
Volgens Barents mag ook de wat meer innovatieve medicatie meer aandacht krijgen. ‘Er zijn medicijnen op de markt die meer doen dan de glucosewaarden op peil houden. Bijvoorbeeld de klasse GLP1-analogen. Dit medicinaal darmhormoon, dat geïnjecteerd wordt, zorgt naast glucoseverlaging dat het gewicht daalt en vermindert de kans op hart- en vaatziekten.’ Daarnaast zijn er de SGLT2-remmers, die zorgen dat je nieren meer glucose doorlaten. ‘Daardoor daalt de glucosewaarde, verlies je extra vocht en mogelijk wat zout, waardoor je bloeddruk daalt. Omdat je glucose uitplast, plas je ook calorieën uit, wat helpt om je gewicht te verlagen. Ook dat medicijn pakt dus meer aan dan “slechts” het topje van de ijsberg.’
Barents begrijpt dat huisartsen wat huiverig zijn om bepaalde innovatieve medicatie zoals SGLT2-remmers te omarmen. ‘Berichten over onverwachte ernstige bijwerkingen maakten deze beroepsgroep terughoudend. Naderhand bleek de kans daarop zeer, zeer laag. Voor de patiënt zijn de voordelen groot: geen insuline injecteren en minder vaak controleren. De medicatie is niet voor iedereen met diabetes type 2 geschikt, maar het kan wel het verschil maken voor bepaalde patiënten.’ Het gaat om een goede afweging, benadrukt Barents. ‘Internisten lijken minder terughoudend met SGLT2-remmers, juist omdat mensen met diabetes type 2 en hart- en vaatproblemen door dit middel extra beschermd worden. Ze worden minder vaak opgenomen wegens hartfalen en hebben minder infarcten. Voor die mensen kan zo’n middel dus een logische keuze zijn.’
Barents pleit voor een goede samenwerking tussen de eerstelijns- en de tweedelijnszorg, onder meer voor medicatieoverleg. ‘We kennen goede voorbeelden, waar huisartsen en internisten elkaar met regelmaat spreken over het beste behandelbeleid voor een specifieke patiënt. Dan wordt bijvoorbeeld gezamenlijk de medicatie besproken of kan de patiënt eenmalig door de internist worden gezien in een speciaal spreekuur. En wellicht creëert dat een veilige setting om ervaring op te doen met de minder gangbare, maar veelbelovende diabetesmedicatie.’
CARDIOVASCULAIRE RISICO’S BIJ DIABETES
Mensen met diabetes hebben twee tot vier keer zoveel kans op hart- en vaatziekten als mensen zonder diabetes. Van alle mensen met diabetes (type 1 en type 2) krijgt 10 tot 43 procent hart- en vaatziekten. Bovendien zijn hart- en vaatziekten de belangrijkste oorzaak van mortaliteit bij mensen met diabetes. Uiteindelijk wordt 10 procent van de sterfgevallen bij hart- en vaatziekten veroorzaakt door diabetes.
‘SOMS WORDT LICHTZINNIG GEDAAN OVER WAT MIJ DOOR DIABETES KAN OVERKOMEN’
Voor Dick van den Heuvel (61) kostte het vrij veel moeite om tot de diagnose diabetes te komen. Soms vindt hij het nog steeds lastig om goede informatie te krijgen van zijn artsen.
‘Bij mij begon het met bloed plassen. De plaatsvervangend huisarts deed dat af als een simpele ontsteking en gaf mij drie maanden lang antibiotica. Maar er gebeurde niets en op internet zag ik dat er weleens iets aan de hand kon zijn, dus ik wilde een specialist zien. Woedend werd die arts: wie dacht ik wel dat ik was? Via de huisartsenpost werd ik uiteindelijk toch doorverwezen. Eenmaal bij de uroloog bleek dat ik diabetes had, maar ook blaaskanker. Mijn diabetes kreeg ik na de operatie en chemo wel onder controle met pillen, maar daar stopte het niet. Ik werkte voor de diagnose als storingsmonteur in ploegendienst, maar dat ging niet meer. Ik verhuisde naar kantoor, mede dankzij een nek- en rughernia, maar bleef achteruitgaan. Ook kreeg ik last van staar en verminderd zicht en de inmiddels halve kantoordagen hielpen niet daartegen. Drie jaar terug werd ik volledig afgekeurd, want door de suiker heb ik nu ook problemen met mijn hart. Er is wat met mijn linkerboezemkamer en hartkleppen. Ik heb verharde halsslagaders en de pompfunctie van mijn hart is nog 45 procent, waarschijnlijk doordat meerdere vaten dichtslibben.
Het vreemde voor artsen is dat ik er niet uitzie als de standaard diabetes type 2-patiënt; ik let op wat ik eet, ben gespierd en heb een BMI van 27. Voor mijn diagnose fietste ik bijvoorbeeld de Elfstedentocht en liep ik halve marathons. En nog steeds houd ik van hardlopen en fietsen, al gaat dat minder goed door de hartproblemen. Toen ik langwerkende insuline gebruikte, kreeg ik vooral na het sporten meer hypo’s. “Dus minder sporten”, concludeerde de praktijkondersteuner. Ik twijfelde aan haar kennis en gelukkig zei mijn internist dat een insulinepomp in mijn geval beter is. En dat klopte. Je moet dus als patiënt durven doorvragen, maar het blijft moeilijk om de juiste informatie te krijgen. Ik ben nu blij met mijn team van artsen, al geeft iedere arts andere adviezen. De gevolgen, zoals het verhoogde risico op hart- en vaatziekten, moest ik lezen in folders en op internet. En ik proef weleens een bepaalde nonchalance, dat er lichtzinnig wordt gedaan over wat mij door diabetes kan overkomen. Ik begrijp dat het voor artsen dagelijkse kost is en dat ze werken onder tijdsdruk, maar voor mij is de ziekte persoonlijk en veel zaken klinken nog steeds als abracadabra. Daar mag best rekening mee gehouden worden.’
Toekomstige trends
Zorgverleners
Gerelateerde nascholingen
